Μουσική με ταμπεραμέντο
«Μουσική με ταμπεραμέντο» είναι ο εύγλωττος τίτλος της συναυλίας που δίνει η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου (20.30) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό τη μουσική διεύθυνση του διακεκριμένου-για τις ερμηνείες καθώς και για την πλούσια δισκογραφία του- Γερμανού αρχιμουσικού Φρανκ Μπέερμαν (και όχι του Τζανκάρλο Αντρέττα που για προσωπικούς λόγους ανέβαλε την παρουσία του στο πόντιουμ της Ορχήστρας). Το ευφάνταστο πρόγραμμα της συναυλίας, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Δανίας και το Δανέζικο Ινστιτούτο, δίνει την ευκαιρία στους φιλόμουσους να απολαύσουν την, καταιγιστικών εναλλαγών και διαθέσεων, Δεύτερη Συμφωνία του Καρλ Νήλσεν, την οποία θα ερμηνεύσει η Κ.Ο.Α. για πρώτη φορά στην ιστορία της. Κι ακόμα το περίφημο συμφωνικό ποίημα του Οτορίνο Ρεσπίγκι «Πεύκα της Ρώμης», καθώς και μία ανερχόμενη σολίστ του πιάνου με εκρηκτικό ταμπεραμέντο, την Αλεξία Μουζά, στο λεπταίσθητο Κοντσέρτο του Μωρίς Ραβέλ.
Με σπουδές στη γενέτειρά του Μπολόνια, στο Βερολίνο με τον Μαξ Μπρουχ και στην Αγ. Πετρούπολη κοντά στον Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, ο Οτορίνο Ρεσπίγκι επηρεάστηκε μουσικά σε έναν βαθμό από το γαλλικό ιμπρεσιονισμό αλλά και την παλιά ιταλική μουσική της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, που ο ίδιος είχε αγαπήσει και μελετήσει σε βάθος. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του (από το 1913 έως και το θάνατό του, το 1936) ο Ρεσπίγκι το πέρασε στη Ρώμη. Από αυτήν, την Αιώνια Πόλη, είναι εμπνευσμένο και το πιο διάσημο έργο του, η Ρωμαϊκή Τριλογία, που αποτελείται από τα συμφωνικά ποιήματα Πηγές της Ρώμης, Πεύκα της Ρώμης και Ρωμαϊκές Γιορτές. Τα Πεύκα της Ρώμης που γράφτηκαν κατά την περίοδο 1923-1924, απαρτίζονται από τέσσερα μέρη που περιγράφουν μουσικά τα πεύκα σε διάφορα σημεία της Αιώνιας Πόλης. Το έργο παίχτηκε για πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 1924, στη Ρώμη, υπό τη μουσική διεύθυνση του Μπερναρντίνο Μολινάρι.
Στοιχεία άρρηκτα συνδεδεμένα με το ύφος του Ραβέλ, όπως η διαύγεια της γραφής, η δεξιοτεχνική λάμψη και η εκλεπτυσμένη ενορχήστρωση, διαπνέουν και το Κοντσέρτο του για πιάνο σε σολ μείζονα. Είναι δημιούργημα της ωριμότητάς του, γραμμένο παραλλήλως με το Κοντσέρτο για αριστερό χέρι, το φθινόπωρο του 1929. Ο ίδιος ο συνθέτης περιέγραφε το Κοντσέρτο σε σολ μείζονα (το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, τον Ιανουάριο του 1932, υπό τη μουσική διεύθυνση του ιδίου και με σολίστ τη μεγάλη Γαλλίδα πιανίστα Μαργκερίτ Λονγκ) ως «κοντσέρτο με την πιο αληθινή έννοια του όρου, στο πνεύμα του Μότσαρτ και του Σαιν-Σανς». Και διευκρίνιζε πως για εκείνον «η μουσική ενός κοντσέρτου μπορεί κάλλιστα να είναι εύθυμη και λαμπερή χωρίς να πρέπει οπωσδήποτε να διεκδικεί ιδιαίτερο νοηματικό βάθος ή να στοχεύει σε υψηλή δραματικότητα».
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού η φήμη του Δανού βιολονίστα Καρλ Νήλσεν άρχισε να εδραιώνεται και με την έτερη ιδιότητά του ως συνθέτη, κυρίως χάρη στην Πρώτη και στη Δεύτερη Συμφωνία του, καθώς και στην όπερα Σαούλ και Δαβίδ. Η σύνθεση της Δεύτερης Συμφωνίας του έγινε σε δύο φάσεις: Το πρώτο μέρος ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 1901 και το τελευταίο το Νοέμβριο της επόμενης χρονιάς, ελάχιστες μόλις ημέρες πριν την πρεμιέρα, που δόθηκε την 1η Δεκεμβρίου, στην Κοπεγχάγη, υπό τη μουσική διεύθυνση του ιδίου του συνθέτη. Παρά τη μάλλον συγκρατημένη-αν και θετική-αρχική υποδοχή του έργου από τους κριτικούς η Δεύτερη Συμφωνία αναδείχθηκε σύντομα σε ένα από τα επιτυχέστερα έργα του δημιουργού της. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι την περίοδο 1905-1928 εκτελέστηκε τουλάχιστον 15 φορές σε Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Αγγλία και Γαλλία.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ
Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου, 20.30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
ΟΤΟΡΙΝΟ ΡΕΣΠΙΓΚΙ (1879–1936)
Πεύκα της Ρώμης
1. Τα πεύκα της Βίλας Μποργκέζε
2. Πεύκα κοντά σε κατακόμβη
3. Τα πεύκα του Τζανίκολο
4. Τα πεύκα της Αππίας Οδού
ΜΩΡΙΣ ΡΑΒΕΛ (1875–1937)
Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα σε σολ μείζονα
1. Allegramente
2. Adagio assai
3. Presto
ΚΑΡΛ ΝΗΛΣΕΝ (1865–1931)
Συμφωνία αρ.2, έργο 16 «Τα τέσσερα ταμπεραμέντα»
1. Allegro collerico
2. Allegro comodo e flemmatico
3. Andante malincolico
4. Allegro sanguineo – Marziale
Σολίστ: Αλεξία Μουζά, πιάνο
Μουσική Διεύθυνση: Φρανκ Μπέερμαν
Tης συναυλίας θα προηγηθεί (στις 19:45) δωρεάν εισαγωγική ομιλία από τον Τίτο Γουβέλη για τους κατόχους εισιτηρίων.
Πληροφορίες εισιτηρίων στο 210 72 82 333
Σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Δανίας στην Ελλάδα, με το Δανέζικο Ινστιτούτο Αθηνών και με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο.
Οι πόλεις της μουσικής - Πράγα
Στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, σε μία εποχή που γενικά στην Ευρώπη οι εθνικές συνειδήσεις αφυπνίζονταν, ο Τσέχος συνθέτης Μπέντριχ Σμέτανα, γράφει, υπερβαίνοντας τα τεράστια προβλήματα υγείας που ήδη αντιμετώπιζε, τον αριστουργηματικό κύκλο έξι συμφωνικών ποιημάτων «Η πατρίδα μου». Το έργο, εμπνευσμένο από τις παραδόσεις, τα φυσικά τοπία, την ιστορία και τους παραδοσιακούς ήχους της Τσεχίας, είχε καταρχάς βαθιά απήχηση στους συμπατριώτες του Σμέτανα, έμελλε ωστόσο να γνωρίσει οικουμενική και διαχρονική υποδοχή. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών το ερμηνεύει για πρώτη φορά στην ιστορία της ολόκληρο, στη συναυλία που θα δώσει την Παρασκευή 27 Ιανουαρίου (20.30), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό τη μουσική διεύθυνση του διακεκριμένου Καναδού αρχιμουσικού Τσαρλς Ολιβιέρι-Μανρόου (που επιστρέφει στο πόντιουμ της Κ.Ο.Α. ακριβώς ένα χρόνο μετά τη συναυλία «Εμείς κι ο κόσμος V»).
Το 1874 ήταν μοιραίο στη ζωή του 50χρονου τότε Μπέντριχ Σμέτανα: Στις αρχές του καλοκαιριού εμφανίστηκαν προβλήματα στην ακοή του, που σύντομα επιδεινώθηκαν και οδήγησαν λίγους μήνες αργότερα στην τραγική και οριστική απώλεια μίας αίσθησης πολύτιμης ούτως ή άλλως, πολλώ δε μάλλον για έναν μουσικό. Πάντως, σε πείσμα της έλλειψης ακοής ο Σμέτανα συνέχισε να εργάζεται πάνω στον κύκλο των έξι συμφωνικών ποιημάτων «Η πατρίδα μου»: Ήδη το Νοέμβριο είχε ολοκληρώσει το πρώτο ποίημα (η σύνθεση του οποίου είχε αρχίσει από το 1872) και αμέσως ξεκίνησε να συνθέτει τον «Μολδάβα», που γράφτηκε σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες. Το τρίτο και το τέταρτο συμφωνικό ποίημα γράφτηκαν το 1875, ενώ τα δύο τελευταία ολοκληρώθηκαν το 1878 και το 1879 αντίστοιχα.
Σε επιστολή του το Μάιο του 1879 προς τον εκδότη του, ο Σμέτανα αποτύπωσε με σαφήνεια το «πρόγραμμα» καθενός από τα έξι συμφωνικά ποιήματα του κύκλου. Το πρώτο εξ αυτών αναφέρεται στο μεσαιωνικό κάστρο «Βισέχραντ». Ο «Μολδάβας», μακράν το δημοφιλέστερο από τα συμφωνικά ποιήματα του κύκλου, συνδέεται βέβαια με τον μεγάλο ποταμό της Τσεχίας. Το τρίτο ποίημα αποδίδει το μύθο της Αμαζόνας «Σάρκα» που ορκίστηκε να εκδικηθεί όλο το ανδρικό γένος εξαιτίας της απιστίας του εραστή της. Ακολουθεί το ποίημα «Από τα δάση και τους κάμπους της Βοημίας» που αποτυπώνει τη γενική αίσθηση και τα συναισθήματα που γεννά η επαφή με τη βοημική ύπαιθρο. Τα δύο τελευταία συμφωνικά ποιήματα «Τάμπορ» και «Μπλανίκ» βασίζονται πάνω στο ίδιο μουσικό θέμα, το χορικό «Εσείς, που είστε στρατιώτες του Θεού», το οποίο αποτέλεσε τον ύμνο του κινήματος των Χουσιτών, οπαδών του θρησκευτικού μεταρρυθμιστή Γιαν Χους (1370-1415) με έδρα το Τάμπορ, νότια της Πράγας. Μπλανίκ ήταν το όρος στο οποίο κατέφυγαν οι Χουσίτες μετά την τελική τους ήττα, για να παραδοθούν, κατά τον τσεχικό μύθο, σε βαθύ ύπνο περιμένοντας τη στιγμή που θα τους ζητηθεί να βοηθήσουν την πατρίδα τους..
Η θριαμβευτική πρεμιέρα ολόκληρου του, εμβληματικού για την τσέχικη μουσική κύκλου «Η πατρίδα μου» δόθηκε το Νοέμβριο του 1882 στην Πράγα, με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της πόλης, υπό τη μουσική διεύθυνση του Άντολφ Τσεχ.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ
Παρασκευή 27 Ιανουαρίου, 20.30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
ΜΠΕΝΤΡΙΧ ΣΜΕΤΑΝΑ (1824–1884)
«Η πατρίδα μου», κύκλος έξι συμφωνικών ποιημάτων
1. Βισέχραντ (Το ψηλό κάστρο)
2. Μολδάβας
3. Σάρκα
4. Από τα δάση και τους κάμπους της Βοημίας
5. Τάμπορ
6. Μπλανίκ
Μουσική Διεύθυνση: Τσαρλς Ολιβιέρι-Μανρόου
Tης συναυλίας θα προηγηθεί (στις 19:45) δωρεάν εισαγωγική ομιλία από τον Νίκο Λαάρη για τους κατόχους εισιτηρίων.
Τιμές εισιτηρίων:
25€ (Διακ.), 15€ (Ζώνη Α), 10€ (Ζώνη Β+Γ), 5€ (εκπτωτικό)
Αγορά εισιτηρίων:
Ηλεκτρονική μέσω της ιστοσελίδας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ή στα ταμεία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Πληροφορίες εισιτηρίων στο 210 72 82 333
Μπραμς και Έλγκαρ
Στην πρώτη της συμφωνική συναυλία για το 2017, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε συνεργασία με την Πρεσβεία του Ισραήλ, υποδέχεται την Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2016 στις 20:30, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, δύο έμπειρους και καταξιωμένους καλλιτέχνες, με λαμπρή διαδρομή στη διεθνή μουσική σκηνή. Ο βιρτουόζος Έλληνας πιανίστας και καθηγητής Δημήτρης Τουφεξής θα είναι ο σολίστ στο κολοσσιαίο Πρώτο κοντσέρτο του Μπραμς, υπό τη μπαγκέτα του σπουδαίου Ισραηλινού αρχιμουσικού Γιόαβ Τάλμι που αμέσως μετά θα ξετυλίξει το μίτο των δεκατεσσάρων περίφημων συμφωνικών Παραλλαγών του Έλγκαρ, οι οποίες κρύβουν ένα θρυλικό μουσικό «Αίνιγμα», άλυτο μέχρι σήμερα…
Ο Γιοχάνες Μπραμς ολοκλήρωσε τη σύνθεση του Πρώτου του κοντσέρτου για πιάνο, το 1858. Τα πρώτα σχέδια είχαν γίνει ωστόσο πέντε χρόνια νωρίτερα, συμπίπτοντας με την εποχή της γνωριμίας του νεότατου τότε Μπραμς με το ζεύγος των Ρόμπερτ και Κλάρα Σούμαν. Αρχική πρόθεση του συνθέτη ήταν να γράψει μία σονάτα για δύο πιάνα, περίπου το 1855, όμως, κατέληξε οριστικά στην ιδέα του Κοντσέρτου, το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ανόβερο τον Ιανουάριο του 1859 με σολίστ τον ίδιο το Μπραμς, υπό τη μουσική διεύθυνση του μεγάλου βιολιστή, αρχιμουσικού και φίλου του, Γιόζεφ Γιόαχιμ. Η πρώτη υποδοχή του Κοντσέρτου από το κοινό δεν υπήρξε ενθαρρυντική: Οι προοδευτικότεροι ακροατές που ανέμεναν ένα έργο-άσκηση δεξιοτεχνίας για τον σολίστ, απογοητεύτηκαν από αυτό το κοντσέρτο, στο οποίο το πιάνο -παρά τις μεγάλες δεξιοτεχνικές απαιτήσεις της γραφής του- εμφανίζεται στην ορχήστρα ως «πρώτος μεταξύ ίσων». Οι πιο συντηρητικοί πάλι, αντιμετώπισαν επιφυλακτικά το πάθος που διέπει το έργο. Παρόλα αυτά, με το πέρασμα του χρόνου, το Πρώτο κοντσέρτο για πιάνο του Μπραμς όχι μόνο αποκαταστάθηκε στη συνείδηση των φιλόμουσων, αλλά αναγνωρίστηκε ως μία από τις μεγάλες κορυφές του Ρομαντισμού.
Ένα θέμα που έπαιξε συμπτωματικά ο Έντουαρντ Έλγκαρ, αυτοσχεδιάζοντας στο πιάνο, κάποιο βράδυ του 1898, αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την σύνθεση των Παραλλαγών «Αίνιγμα»-κάθε μία εκ των οποίων συσχετιζόταν με πρόσωπα του οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του συνθέτη. Η πρώτη εκτέλεση του έργου έγινε τον Ιούνιο της επόμενης χρονιάς, στο Λονδίνο, υπό τη μουσική διεύθυνση του Χανς Ρίχτερ. Στο πρόγραμμα της πρεμιέρας ο συνθέτης εξηγούσε ποιό είναι το αινιγματικό στοιχείο του έργου του: «Πέραν, μέσα και πάνω απ’ όλο το έργο ένα άλλο θέμα κινείται, αλλά δεν παίζεται… Έτσι το βασικό θέμα δεν εμφανίζεται ποτέ». Ποιό ήταν αυτό το βασικό θέμα; Οι λύσεις που έχουν προταθεί κατά καιρούς είναι πάμπολλες, αλλά ουδείς μέχρι σήμερα μπορεί να είναι βέβαιος για την σωστή. Σε κάθε περίπτωση, ο Έλγκαρ πέτυχε με το «Αίνιγμά» του να εκτοξεύσει εξαρχής την απήχηση του υπέροχου έργου του, να κερδίσει μία απρόσμενα μεγάλη αναγνώριση σε διεθνές επίπεδο και να εξασφαλίσει έκτοτε αέναη τροφή για την φαντασία ειδικών και μη.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ
Παρασκευή 20 Ιανουαρίου, 20.30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
ΓΙΟΧΑΝΕΣ ΜΠΡΑΜΣ (1833–1897)
Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ.1 σε ρε ελάσσονα, έργο 15
ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΕΛΓΚΑΡ (1857–1934)
Παραλλαγές «Αίνιγμα», έργο 36
Σολίστ: Δημήτρης Τουφεξής, πιάνο
Μουσική Διεύθυνση: Γιόαβ Τάλμι
Tης συναυλίας θα προηγηθεί (στις 19:45) δωρεάν εισαγωγική ομιλία από τον Τίτο Γουβέλη για τους κατόχους εισιτηρίων.
Τιμές εισιτηρίων:
25€ (Διακ.), 15€ (Ζώνη Α), 10€ (Ζώνη Β+Γ), 5€ (εκπτωτικό)
Αγορά εισιτηρίων:
Ηλεκτρονική μέσω της ιστοσελίδας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ή στα ταμεία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Πληροφορίες εισιτηρίων στο 210 72 82 333
