Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου: “Η Αρμονία έχει σχέση με την ανθρώπινη ευαισθησία”

Ποια είναι η πρώτη ανάμνησή σας από τη μουσική;
Α.Π.: Μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι που συγχρόνως ήταν παράρτημα του εθνικού Ωδείου στα Τρίκαλα. Την διεύθυνση του Ωδείου -μετά από ανάθεση του Μανώλη Καλομοίρη, είχε η μητέρα μου Τερψιχόρη , που ήταν τότε και Διευθύντρια της Χορωδίας Τρικάλων. Από πολύ μικρή άκουγα γύρω μου όλων των ειδών τις μουσικές και έπαιζα με το αυτί. Είχα και απόλυτο αυτί και ήταν πάρα πολύ εύκολο. Έπαιζα με το αυτί ό, τι άκουγα στο πιάνο, ένα Ibach όρθιο, που είχαμε στο χωλ- στο ίδιο πιάνο που μελέτησα αργότερα για το δίπλωμά μου ! Έγραφα δικά μου κομματάκια, ήταν ένας κόσμος μαγικός ήταν πίσω από κάθε μελωδία.
Θυμάμαι πως τελικά σε ηλικία 4 ετών η μητέρα μου αποφάσισε να μου μάθει και τις νότες. Ήταν εντυπωσιακό γιατί την ίδια εποχή μου μάθαινε να διαβάζω και το ρολόι κι έτσι μάλλον γι’ αυτό συνδυάστηκε μέσα μου το αίνιγμα Μουσική και χρόνος!

Τί είναι για εσάς μουσικότητα, είναι συνώνυμη της αρμονίας;
Α.Π.: Αναπόφευκτα η Αρμονία έχει σχέση με την ανθρώπινη ευαισθησία. Το μεγάλο Βιογραφικό της Μουσικής αποτελείται από τρία στοιχεία –γεγονότα: Μελωδία -Αρμονία -Ρυθμός.
Θα προτιμούσα να δω την Αρμονία σαν στοιχείο της μουσικής ιστορικής συνείδησης Η Αρμονία από την αρχαιότητα, με αποκορύφωμα το Μπαρόκ και μέχρι και τους κλασσικούς ήταν συνώνυμη με μια ολόκληρη αντίληψη του Κόσμου, με τις σωστές αναλογίες που ορίζουν το Ωραίο και ήταν φορτωμένη με διαφορετικές σημασίες : καθαρά μουσική, κοσμολογική, θρησκευτική, επιστημονική μεταφορική.
Για τους κλασσικούς η αρμονική ισορροπία ήταν πιο σημαντική από την μελωδική συμμετρία. Τη ρομαντική εποχή πήρε τη δεύτερη θέση μετά την Μελωδία.
Δεν ξέρω ν απαντήσω τι είναι μουσικότητα, , θυμάμαι πόσο με είχε εντυπωσιάσει όταν είχα διαβάσει πως στους ελληνιστικούς χρόνους οι λόγιοι , οι φιλόσοφοι και οι ποιητές λέγονταν ΄μουσικοί άνδρες’, επειδή ήταν στην υπηρεσία των μουσών ίσως να προτιμώ αυτή την έννοια της μουσικότητας.

Κατά τη ερμηνεία ποια θα πρέπει να είναι η σχέση τεχνικής και έκφρασης συναισθήματος;
Α.Π.: Ξέρετε, ο τρόπος εκφοράς της μουσικής είναι προφανώς συνυφασμένος με την τεχνική. Παίζεις μια νότα έτσι ή αλλιώς επειδή χρησιμοποιείς την τεχνική σου προκειμένου να ηχήσει ο μηχανισμός του πιάνου με τον συγκεκριμένο τρόπο. Δεν χτυπά τα πλήκτρα ο μηχανισμός του συναισθήματος αλλά τα τεχνικά σου αντανακλαστικά. Πίσω από τα αντανακλαστικά αυτά βρίσκεται ο άνθρωπος και η ίδια η εκφραστική του. Δεν διαβάζει κανείς ένα μουσικό κείμενο σαν ρομπότ, ούτε καν τη πρώτη φορά. Λειτουργεί η συναισθηματική ανάγνωση τού έργου πίσω από την οποία βρίσκεται η σκέψη, η κατανόηση και το συναίσθημα. Όλα αυτά φυσικά τα επεξεργάζεται κανείς .
Ο μηχανισμός της τεχνικής είναι ο ίδιος ο μουσικός. Όταν είναι μουσικός, εννοείται. Άλλως η τεχνική δεν έχει καν σχέση με την μουσική, πολύ λιγότερο δε με την έκφραση κάποιου προσωπικού συναισθήματος αυτού που την έχει….

Τί σας προσέφερε η ελληνική και τί η ρωσική εκπαίδευση; Λειτούργησαν συμπληρωματικά ή ως συνέχεια/εξέλιξη η μια της άλλης;
Α.Π.: Τελείωσα πολύ νωρίς το Ωδείο Αθηνών με την αξέχαστη, αγαπημένη Αλίκη Βατικιώτη. Πηγαίνοντας στη Μόσχα, στο Ωδείο Τσαϊκόφσκι σε μικρή ηλικία ήταν αναπόφευκτο να βρεθώ σε μια σκληρή πραγματικότητα, εξαιρετικά ανταγωνιστική αλλά και προκλητική. Φυσικά και η τεχνική, η μέθοδος, οι μουσικές εμπειρίες που απέκτησα εκεί ήταν πολύτιμες όμως πρέπει να πω πως ωρίμασαν μέσα στα επόμενα χρόνια σπουδών. Στην Αμερική, στο Bloomington της Indiana, όπου συνέχισα κοντά στον μεγάλο δάσκαλο και σολίστα Gyorgy Sebok ,ήταν ακριβώς η περίοδος που γονιμοποιήθηκαν οι παλιές γνώσεις από καινούργια έμπνευση και αυτογνωσία, αυτό που τελικά δίνει σε κάθε καλλιτέχνη την ταυτότητά του.
Εδώ θέλω ν΄ αναφερθώ σε ένα πολύ συγκινητικό γεγονός: Η βρετανική δισκογραφική Εταιρεία First Hand Records από την οποία θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο το τετραπλό CD μου με το ‘Καλώς Συγκερασμένο Κλειδοκύμβαλο’ του Ι.Σ Μπαχ εξέδωσε πρόσφατα ένα καταπληκτικό CD μια ζωντανή ηχογράφηση ενός ρεσιτάλ του Gyorgy Sebok –posthume- από το φεστιβάλ του Grange de Melay στη Γαλλία. Είναι τιμή μου να βρίσκομαι στον ίδιο κατάλογο.

Ποιες θυσίες απαίτησε η διεθνής καριέρα σας ως σολίστ;
Α.Π.: Πολλές, αλλά θυσίες κάνει κάθε άνθρωπος στον απολογισμό του, καθένας με διαφορετικό τρόπο. Το ζητούμενο είναι να συμφιλιώνεται με τις επιλογές του.

Ποια η σχέση του σολίστ πιάνου με τους άλλους μουσικούς μιας ορχήστρας;
Α.Π.: Όλοι είμαστε μουσικοί. Ο πιανίστας, θα μπορούσε να είναι στο αναλόγιο της ορχήστρας, το πιάνο είναι και όργανο ορχήστρας. Εξ άλλου πολλοί μουσικοί της ορχήστρας είναι και σολίστες. Τα έργα για πιάνο και ορχήστρα αποτελούν ένα γοητευτικό συνδυασμό που είναι αδύνατον να τον αναδείξεις αν δεν αφουγκράζεσαι τα υπόλοιπα όργανα. Και αυτό προϋποθέτει σύμπνοια.
Το πρόβλημα ξεκινά όταν ο πιανίστας ξεχνά πως είναι μουσικός και περιορίζεται στο ρόλο του πιανίστα! Τότε είναι σαν να κάθεται μπροστά σε μια πολεμική μηχανή!

Πώς αισθάνεστε για την σύμπραξή μας με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών με την οποία έχετε συμπράξει πολλές φορές κατά το παρελθόν;
Α.Π.: Χαίρομαι, ιδιαίτερα με το κοντσέρτο αυτό που είναι τόσο πλούσια ενορχηστρωμένο. Θέλω να είναι για όλους μας μια εμπειρία χαράς.

Με δεδομένη τη διεθνή εμπειρία σας, πού θα τοποθετούσατε την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε σχέση με τις μεγάλες ευρωπαϊκές ορχήστρες με τις οποίες συμπράττετε;
Α.Π.: Η ΚΟΑ είναι μια πολύ καλή ορχήστρα. Στα αναλόγιά της βρίσκονται και εξαιρετικοί μουσικοί. Δυνητικά θα μπορούσε με προϋποθέσεις προετοιμασίας και σταθερότητας να ξεχωρίζει πραγματικά όχι μόνο στις χώρες της Μεσογείου όπως είχε αναφέρει Αρχιμουσικός ο κ. Τσιαλής, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Ορχήστρας και μαέστρος της συναυλίας της Παρασκευής 25 Μαΐου, αλλά και στην Ευρώπη. Τα δύσκολα χρόνια είναι μάλλον πίσω, ελπίζουμε πως έχει ανοίξει μια νέα περίοδος για την ΚΟΑ.

Θεωρείτε σημαντικό τον θεσμό της Ακαδημίας Νέων Μουσικών και γιατί;
Α.Π.: Είναι πολύ σημαντική η εμπειρία ορχήστρας για τους νέους μουσικούς ανεξάρτητα με το αν θέλουν να προετοιμαστούν για να συμμετάσχουν σε μια ορχήστρα. Είναι η συλλογική μουσική εμπειρία που μετράει. Η μουσική εκπαίδευση κινδυνεύει να είναι μια τέχνη Ιερατείου, καταδικασμένη στην αναπαραγωγή σχηματικών τύπων. Η γνώση εάν δε συνδυαστεί με την μουσική πρακτική αφυδατώνεται, ακρωτηριάζεται. Ο μουσικός είναι μουσικός επειδή το διάλεξε, όχι επειδή «σπούδασε».

Ποια είναι η αγαπημένη σας χώρα, ή το αγαπημένο κοινό, αυτό με το οποίο αισθάνεστε έναν ιδιαίτερο σύνδεσμο;
Α.Π.: Η Ελλάδα όπου μιλώ τη δική μου γλώσσα και ζουν οι άνθρωποι που αγαπώ. Η μουσική δεν έχει χώρα.

Πόσο σύγχρονος είναι ο Μότσαρτ σήμερα;
Α.Π.: Ζούμε σε μια εποχή όπου η τεχνική αναπτύσσεται πιο γρήγορα από την κουλτούρα και εν πολλοίς ο κόσμος του ποιητή , δεν διαφέρει από τον κόσμο του τραπεζίτη. Τα όρια ανάμεσα στο σοβαρό και το ασήμαντο είναι πλέον δυσδιάκριτα. Το διαδίκτυο προσφέρει όλες τις ευκαιρίες και γεφυρώνει τα χάσματα. Ο Αιρετικός, όπως ήταν κι ο Μότσαρτ πρέπει να αγρυπνά και να αποσαφηνίζει συνέχεια. Ο Μότσαρτ είναι ένας μεγάλος δάσκαλος ευγένειας, καθαρότητας, δραματικότητας, εφευρετικότητας, εκφραστικής οικονομίας και ποικιλίας, δάσκαλος της έκπληξης, τού απρόβλεπτου και του διαφορετικού.
Ας ακούσουμε Μότσαρτ και πάλι Μότσαρτ. Είναι ο απαραίτητος σύγχρονος συνοδοιπόρος μας, πιο πρωτοποριακός απ όλες τις κουρασμένες πρωτοπορίες.

Ποιες ιδιαίτερες δεξιότητες προϋποθέτει, ποιες οι ξεχωριστές απαιτήσεις του Κοντσέρτου για Πιάνο και Ορχήστρα του Μότσαρτ που θα ερμηνεύσετε;
Α.Π.: Στιλιστικά ο Μότσαρτ είναι πάντα δύσκολος, απαιτεί μεγάλη ακρίβεια και παραστατικότητα, κάθε φορά η είσοδος του πιάνου πρέπει να είναι σαν την είσοδο ενός διαφορετικού χαρακτήρα στην σκηνή μιας Όπερας.
Ιδιαίτερα το συγκεκριμένο κοντσέρτο είναι πολύ πλούσια ενορχηστρωμένο και για πρώτη φορά ο Μότσαρτ χρησιμοποιεί ανάμεσα σε άλλα πνευστά και το αγαπημένο του κλαρινέτο σε αρκετά soli.

Τί εύχεστε στην Ακαδημία Νέων Μουσικών;
Α.Π.: Πάντα πολλές όμορφες μουσικές στιγμές, όμορφες συνεργασίες, εποικοδομητική μαθητεία και προσωπική πρόοδο.

Από το Γραφείο Τύπου της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών